Waarom gaat de tijd soms snel en soms langzaam?
Soms duren dagen of jaren te lang, soms vliegen ze juist voorbij. Hoe komt dat? En waarom lijkt de tijd sneller te gaan als je ouder wordt?
"Zit je naast een mooi meisje in het park, dan lijkt een uur een minuut te duren", zou Albert Einstein eens gezegd hebben. "Maar zit je op een heet fornuis, dan lijkt een minuut een uur te duren." Op de klok tikken de seconden met een constante snelheid, maar voor je gevoel wordt de tijd uitgerekt of juist samengeperst. Hoe dat kan?
Of je nu in een enge achtbaan zit of achterna wordt gezeten door een beer: als je bang bent, lijkt de tijd langzamer te verstrijken. Volgens Hedderik van Rijn, hoogleraar neuro- en cognitiewetenschappen aan de Rijksuniversiteit Groningen, komt dit doordat je lichaam dan in een opgewonden staat raakt.
"Je wordt dan alerter", zegt hij. Als gevolg daarvan tikt de interne klok in je brein sneller. En dat zorgt ervoor dat de 'echte' tijd voor je gevoel langzamer verloopt. Vermoedelijk niet voor niets: doordat de wereld in je beleving in slowmotion aan je voorbijtrekt, neem je de omgeving beter waar en kun je sneller handelen. In een levensbedreigende situatie kan dat je redding betekenen.
Maar de interne klok gaat niet alleen sneller lopen bij doodsangst, vertelt Van Rijn. Eigenlijk gebeurt dat in elke situatie waarbij je in een opgewonden staat verkeert. Je ziet het bij experimenten waarbij mensen een elektrische schok krijgen, of luisteren naar zenuwachtige geluiden zoals een irritant getik. Maar als mensen seksueel opgewonden raken, kunnen ze ook het idee krijgen dat de tijd vertraagt.
Tijd vliegt voorbij
In andere gevallen gaat de tijd juist sneller. Bijvoorbeeld als plezier niet met opwinding gepaard gaat (zoals bij seks het geval is). Denk maar aan een gezellig feest, zegt tijdsperceptie-onderzoeker John Wearden (Keele University). "Je praat met mensen, doet wat mensen op feestjes doen, en als je op je horloge kijkt, is het plotseling al twee uur ’s nachts! De tijd lijkt voorbijgevlogen."
In een studie vroeg Wearden proefpersonen op welke momenten ze het gevoel hadden dat de tijd vliegt. Stuk voor stuk beschreven mensen een dag waarop ze uitgingen met vrienden, een spannende film keken of andere leuke dingen deden. Wearden denkt dat dit vooral een kwestie is van aandacht. Op zo’n feest ben je druk bezig met al die mensen, de hapjes en de drankjes. Je aandacht wordt volledig afgeleid van de tijd. Andersom gebeurt het tegenovergestelde. Als je juist focust op de tijd, bijvoorbeeld omdat je haast hebt en op je beurt moet wachten bij de kassa, lijken minuten eindeloos te duren.
Hoe ouder, hoe sneller
Als je ouder bent, lijken jaren korter te duren dan in je schooltijd. Hoe komt dat? Daar bestaan verschillende theorieën voor. Een ervan, de proportietheorie, is gebaseerd op pure wiskunde: de gevoelsmatige duur van een jaar hangt af van zijn lengte ten opzichte van je totale levensduur. Voor een achtjarige is een jaar een achtste van zijn leven, voor een veertiger is dat slechts een veertigste. Daarom zouden die twaalf maanden voor een kind eindeloos duren en voor een ouder iemand zo voorbij zijn.
Als je tachtig jaar wordt, heb je op je twintigste misschien al wel de helft van je subjectief ervaren leven erop zitten. Niet iets om heel vrolijk van te worden.
Gelukkig is er ook een andere hypothese. Die stelt dat je jeugd voor je gevoel zo lang duurde, omdat je als kind zoveel nieuwe dingen meemaakte. Nieuwe ervaringen maken indruk en dat zorgt ervoor dat herinneringen diep in je geheugen gegrift staan. En hoe meer herinneringen je hebt aan een tijd, hoe langer die lijkt te hebben geduurd.
Van Rijn geeft een vergelijkbare verklaring: hoe meer spannende en gedenkwaardige momenten je meemaakt, hoe langer de tijd achteraf lijkt te hebben geduurd. En een kind maakt nu eenmaal meer gedenkwaardige dingen mee, legt hij uit, omdat voor hem alles nog nieuw is. Voor een vijfjarige is zelfs de eerste keer naar school fietsen spannend. Maar ook als je de leeftijd van een jongvolwassene hebt bereikt, maak je nog relatief veel nieuws mee, gaat hij verder.
"Op die leeftijd ga je voor het eerst uit huis, of je krijgt voor het eerst een serieuze relatie." Maar ben je voorbij de dertig? Dan ken je alles wel zo’n beetje. Daardoor lijkt alsof de tijd voorbij vlíegt.
https://www.nu.nl/wetenschap-quest/5693915/waarom-gaat-tijd-soms-snel-en-soms-langzaam.html
